Το χρονικό της κρίσης των Ιμίων, απευθυνόμενος κυρίως σε όσους δε γνωρίζουν πλήρως το ζήτημα, ξεκινάει περίπου ένα μήνα πριν από το τραγικό συμβάν της νύχτας από 30 προς 31 Ιανουαρίου 1996. Ήταν στις 26 Δεκεμβρίου του προηγούμενου έτους, όταν ένα τουρκικό φορτηγό πλοίο προσάραξε σε μία από τις νησίδες Ίμια και ο πλοίαρχός του αρνήθηκε αρχικά τη βοήθεια των ελληνικών Αρχών, υποστηρίζοντας ότι βρίσκεται εντός τουρκικών χωρικών υδάτων. Τελικά, δέχθηκε την ελληνική βοήθεια με το ρυμουλκό να το κατευθύνει στα τουρκικά παράλια.
Στις 27 Ιανουαρίου 1996 και ενώ προηγουμένως ο Δήμαρχος Καλύμνου είχε εγκαταστήσει την ελληνική σημαία στη μία νησίδα, δημοσιογράφοι της εφημερίδας Hurriyet, αποβιβάστηκαν στη νησίδα, υπέστειλαν την ελληνική σημαία και ύψωσαν την τουρκική. Την επόμενη ημέρα, το ελληνικό Πολεμικό Ναυτικό υπέστειλε την τουρκική σημαία και ύψωσε την ελληνική. Από εκείνη τη στιγμή, η κρίση άρχισε να περνάει σε ένα άλλο επίπεδο με μια σειρά παραβιάσεων των χωρικών υδάτων από τουρκικά πολεμικά πλοία, αλλά και του εθνικού εναέριου χώρου από μαχητικά αεροσκάφη και να καταλήγει, όχι μόνο στην πτώση του ελικοπτέρου και το θάνατο των τριών Ελλήνων Αξιωματικών, αλλά και στα όσα ακολούθησαν.
Την περίοδο εκείνη, στην ελληνική πραγματικότητα έχουμε μία νέα κυβέρνηση υπό τον Πρωθυπουργό Κων. Σημίτη, ο οποίος μετρούσε μέρες στα καθήκοντά του. Η κυβέρνηση αυτή ήταν που κλήθηκε να διαχειριστεί – ως όφειλε – ωστόσο, απέτυχε παταγωδώς. Η πολιτική ηγεσία της χώρας αποδείχθηκε παντελώς ανέτοιμη και απροετοίμαστη στο χειρισμό τέτοιων καταστάσεων. Αποτελεί δικαιολογία το ότι ήταν μία Κυβέρνηση ημερών; Φυσικά και όχι, καθώς ο κρατικός μηχανισμός οφείλει να είναι σε πλήρη ετοιμότητα να αντιδράσει στο 100% σε κάθε περίπτωση. Δεν πρέπει να λησμονούμε άλλωστε, ότι πάντοτε η Τουρκία εκμεταλλεύεται τέτοιες ανακατατάξεις, δημιουργώντας ζητήματα.
Η μεγαλύτερη απόδειξη για όλη αυτή την ανετοιμότητα, ήταν το γεγονός ότι σε όλο το παραπάνω διάστημα, δε συγκροτήθηκαν τα αρμόδια όργανα για το χειρισμό της κρίσης, εννοώντας κυρίως το ΚΥΣΕΑ. Αυτό δε συνέβη μόνο λόγο απειρίας ή άγνοιας, αλλά κατά την προσωπική μου εκτίμηση, συνέβη για τους παρακάτω λόγους: πρώτον, διότι η πολιτική ηγεσία αρνούταν να συνειδητοποιήσει το ότι από ένα σημείο και μετά η κρίση είχε αρχίσει να κλιμακώνεται και αναζητούσε απεγνωσμένα την «εξωτερική» παρέμβαση για να σταματήσει η κρίση.
Δεύτερον, η ελληνική πλευρά δεν είχε αντιληφθεί έγκαιρα, ότι μια κρίση μπορεί να ξεφύγει από λάθος χειρισμούς και να περάσουμε σε εμπόλεμη κατάσταση. Όταν δε το κατάλαβε, καταλήφθηκε από πανικό, που οδήγησε σε νέα λάθη. Τρίτον, είναι ξεκάθαρο ότι η πολιτική ηγεσία δεν είχε την απαιτούμενη εμπιστοσύνη στη στρατιωτική ηγεσία, την οποία ουσιαστικά φαίνεται ότι απέκλεισε από τις διαδικασίες χειρισμού της κρίσης. Το γιατί, δεν μπορούμε να το γνωρίζουμε, ωστόσο, δεν είναι και δύσκολο να το υποθέσουμε.
Έτσι, οδηγηθήκαμε στο αποκορύφωμα της τουρκικής πρόκλησης, που ήταν η αποβίβαση στρατιωτικού τμήματος στη δεύτερη εκ των νησίδων, ενέργεια η οποία αποτελεί στρατιωτική κατάληψη τμήματος της ελληνικής επικράτειας. Μετά το περιστατικό της πτώσης του ελικοπτέρου και με την συμμαχική παρέμβαση, η κρίση αποκλιμακώθηκε με την απομάκρυνση των εκατέρωθεν δυνάμεων από την περιοχή.
Οι συνέπειες της κρίσης των Ιμίων, ήταν μεγάλες και κομβικές για τη χώρα μας. Καταρχήν, για την Τουρκία εγκαινιάστηκε η καινοφανής θεωρία περί «γκρίζων ζωνών» στο Αιγαίο, που βασίζεται στην ανάγκη «επανερμηνείας» των Διεθνών Συνθηκών και συνίσταται στην αμφισβήτηση της ελληνικής κυριαρχίας σε μία σειρά νήσων, νησίδων και βραχονησίδων του Αιγαίου.
Ακόμη, τα μηνύματα αδυναμίας που εξέπεμψε εκείνη την περίοδο η ελληνική πλευρά, εγκαινίασαν για εμάς τη στρατηγική του κατευνασμού στις διμερής μας σχέσεις. Μία στρατηγική, η οποία σε αντίθεση με εκείνες που εκπέμπουν σθεναρά το μήνυμα της αποτροπής, σε οδηγεί με μαθηματική ακρίβεια στην ένοπλη σύρραξη.
Επιπλέον, καταταδείχθηκε η ανάγκη, αυτά τα ζητήματα να αντιμετωπίζονται με τη δέουσα σοβαρότητα. Μη ξεχνάμε ότι τις κρίσιμες εκείνες ώρες, τα ΜΜΕ απέκτησαν τη δυνατότητα, να δείχνουν τις κινήσεις των πλοίων του ελληνικού Πολεμικού Ναυτικού, κίνηση η οποία από την απέναντι πλευρά ερμηνεύτηκε ως προσπάθεια κλιμάκωσης.
Υποστηρίζεται δε, ότι πιθανότατα η Τουρκία έψαχνε να δημιουργήσει μία τέτοια κρίση, ως απάντηση στην επίσημη διακήρυξη του Ενιαίου Αμυντικού Χώρου Ελλάδας – Κύπρου, η οποία είχε γίνει την προηγούμενη χρονιά από την Ελλάδα.
Και στην ελληνική κοινωνία όμως, θα έλεγα ότι η θλιβερή νύχτα των Ιμίων δε δίδαξε τα αναμενόμενα. Φοβάμαι ότι από τότε εγκαινιάστηκε στη συνείδησή μας η λογική του «από μηχανής θεού» που ό,τι και να συμβεί, θα εμφανιστεί για να μας προστατέψει. Μία λογική που, ειδικά μετά την είσοδο της χώρας μας στην ευρωζώνη, παρουσιάζεται σε έξαρση, αν και απέχει πολύ από τη ρεαλιστική λογική πάνω στην οποία είναι δομημένο το διεθνές σύστημα.
Σε ό,τι αφορά την Τουρκία, είναι το κράτος που παρουσιάζουμε εδώ και μήνες από αυτήν εδώ τη στήλη: μία «φύσει και θέσει» αναθεωρητική δύναμη, η οποία ωστόσο, με αρκετά μεγάλη συνέπεια ακολουθεί την πορεία της. Το ζήτημα είναι τι κάνουμε εμείς και το πόσο ώριμοι είμαστε πια για να αντιμετωπίσουμε μια παρόμοια κατάσταση.
Άρης Δούμπος
(www.twitter.com/aris_dou)
