Η Μαγνητική τομογραφία (Μαγνητικός Συντονισμός) ως θεωρία, χρονολογείται από το 1972-1975, αλλά η κατασκευή και εφαρμογή μηχανήματος στις ΗΠΑ έγινε το 1985 και στην Ευρώπη το 1986-1987. Στην Ελλάδα το πρώτο μηχάνημα ήρθε το 1989 από την εταιρεία «ΜΑΓΝΗΤΙΚΗ ΤΟΜΟΓΡΑΦΙΑ ΑΕ» στο Χαλάνδρι (εκεί έμενα). Αργότερα, η εταιρεία αναγκάστηκε να αλλάξει επωνυμία διότι κατά την … Πασοκική σοσιαλιστική νοοτροπία παρέπεμπε σε κρατικό Κέντρο Υγείας και «παραπλανούσε». Ετσι έγινε «ΙΑΤΡΟΠΟΛΙΣ ΑΕ». Το ίδιο συνέβη με το “ΙΑΤΡΙΚΟ ΚΕΝΤΡΟ ΑΜΑΡΟΥΣΙΟΥ ΑΕ” που υποχρεώθηκε να σβήσει το «ΚΕΝΤΡΟ». Μάλιστα προσεκλήθησαν οι δύο εφευρέτες της μεθόδου για ομιλία στο Πολεμικό Μουσείο, όπου είχα την τιμή τότε ως ειδικευόμενος να τους ακούσω και να τους δώ. Aργότερα πήραν και βραβείο Nobel για την εφεύρεση. Η αρχή λειτουργίας του Μαγνητικού Τομογράφου είναι δυσνότητη για όσους δεν έχουν γνώσεις Πυρηνικής φυσικής. Η αρχή είναι ο Μαγνητικός Συντονισμός (Magnetic Resonance Imaging). Δηλαδή, με μαγνητικό πεδίο, ανώτερο των 2 TESLA, παραλληλίζονται οι άξονες των τροχιακών των ηλεκτρονιακών νεφών, οπότε ανάμεσα μπορεί να περάσει ηλεκτρομαγνητικό κύμα με συχνότητα ραδιοφωνική FM = Frequency Modulated, άρα και μη καρκινογόνο, όπως γίνεται στην αξονική τομογραφία και στις απλές ακτινογραφίες. Προσωπικά εκτιμώ ότι η Μαγνητική Τομογραφία είναι η μεγαλύτερη Ιατρική διαγνωστική εφεύρεση του 20ού αιώνα. Μηχανήματα MRI κυρίως παράγουν οι εταιρείες General Electric (USA), Philips (Ολλανδία), Siemens (Γερμανία) και TOSHIBA (Ιαπωνία). Ασφαλώς και υπάρχουν και Ρώσικα και Κινέζικα αξιόπιστα μηχανήματα, αλλά δεν θα τα δείτε ποτέ στην Ελλάδα διότι ως γνωστόν κάποιοι αποφάσισαν ότι «ανήκομεν εις την Δύσιν».
Ας πάμε τώρα στην εφαρμογή της. Το πρώτο «κουσούρι» της μεθόδου είναι η κλειστοφοβία του 30% των ασθενών. Τα ανοικτού τύπου μηχανήματα είναι ακριβά και δυσεύρετα. Οι ασθενείς νομίζουν και αισθάνονται ότι «θα τους πλακώσει ο σωλήνας», όπως οι Γαλάτες στον Asterix φοβούνταν «μην τους πέσει ο ουρανός στο κεφάλι». Επίσης σημαντικό πρόβλημα είναι οι έντονοι θόρυβοι του μηχανήματος. Μερικοί δηλώνουν «με τρέλλανε». Eπίσης αντένδειξη για MRI είναι η ύπαρξη κάποιων παραμαγνητικών υλικών μέσα στο σώμα (σφαίρες, θραύσματα, σκάγια, βηματοδότης κλπ). Εάν είναι από Τιτάνιο δεν υπάρχει πρόβλημα. Τέλος πρόβλημα είναι το υψηλό κόστος, (στην Ελλάδα = 236 ευρώ, συμμετοχή = 15% = 35 Ευρώ) για τους ανασφάλιστους. Ένα άδικο παράδοξο στην Ελλάδα είναι ότι ο ΕΟΠΥΥ αποζημιώνει τα εργαστήρια με ονομαστική τιμή FLAT = 236 EURO, όλους, ανεξάρτητα αν είναι μηχανήματα Α, Β, Γ γενιάς που σημαίνει τεράστιες διαφορές στο κόστος αγοράς. Αυτό είναι απαράδεκτο. Μοιάζει σαν την ταρίφα ταξί Πρέβεζα – Αρτα. Αν πάς με YUGO πληρώνεις 150 ΕURO. Εάν πάς με MERCEDES Compressor πληρώνεις πάλι 150 EURO. Απαράδεκτο! Ενα άλλο αστείο με τη Μαγνητική Τομογραφία είναι ότι μερικοί ασθενείς φοβούνται να την κάνουν με το αιτιολογικό «μήπως μου βρούν τίποτα κακό. Καλύτερα να μην ξέρω». Πράγμα για γέλια πάλι!!!
Τώρα άς πάμε στη χρησιμότητα. Βασικά η χρήση της MRI είναι η απεικόνιση μαλακών μορίων ώστε «να πιάσει» αυτά που δεν πιάνει η ακτινογραφία ή ο υπέρηχος. Εδώ έχουμε πολλά προβλήματα στην ερμηνεία και στην περιγραφή. Ας εστιάσουμε στην Μαγνητική Τομογραφία της Οσφυϊκής μοίρας σπονδυλικής στήλης.
Γιατί κάνουμε Μαγνητική Τομογραφία Οσφυϊκής μοίρας Σπονδυλικής Στήλης; Η απάντηση είναι κωμικοτραγική. Ενώ υπάρχουν κατευθυντήριες οδηγίες, ουδείς τίς τηρεί. Γίνεται κατάχρηση, για λόγους ευθυνοφοβίας και πιέσεως εκ των ασθενών. Σου λέει ο γιατρός «αν δεν την γράψω εγώ, θα τη γράψει ο άλλος». Αρα ο βασικός λόγος που βγάζουμε MRI ΟΜΣΣ είναι δυστυχώς η μόδα, ο εντυπωσιασμός, γιά εφέ, και για ξεφόρτωμα του ασθενούς ! Δεν είναι όμως πάντα έτσι. Ενίοτε χρειάζεται. Γιατί άραγε; Σε τί χρησιμεύει; Δεν αρκεί η απλή ακτινογραφία και η κλινική εξέταση; ΟΧΙ. Αρκεί στο 99% των ασθενών. Όλα γίνονται για το «ρημάδι» το 1% των «εκπλήξεων». Αρα η ΜRI μας χρησιμεύει, γιά να δούμε εάν έχει όγκους μαλακών μορίων ή σπονδύλων, γιά να δούμε άν έχει κάποια συγγενή δυσπλασία η σπονδυλική στήλη, γιά να δούμε άν έχει σπονδυλόλυση ή σπονδυλολίσθηση, γιά να δούμε άν έχει κήλη δίσκου ΚΑΙ σε ΠΟΙΟ ΣΤΑΔΙΟ είναι, γιά να δούμε εαν υπάρχει κεντρική ή πλάγια σπονδυλική στένωση. Ενίοτε «πιάνουμε» και άλλα «ψάρια» όπως κύστεις νεφρών, μονήρη νεφρό, ινομυώματα μήτρας, κύστεις ωοθηκών, οστεομυελίτιδα σπονδύλων, όγκους σπονδύλων, όγκους ήπατος και μεγαλοσπληνία, λιθιάσεις νερφών, υδρονέφρωση, κλπ. Συνεπώς στη Δισκοπάθεια (Κήλες δίσκων) η MRI είναι ΚΥΡΙΩΣ χρήσιμη γιά να δούμε το στάδιο και άν ΧΡΕΙΑΖΕΤΑΙ ΕΓΧΕΙΡΗΣΗ ή συντηρητική αγωγή. Και φυσικά πρός αποκλεισμό άλλων “ψαριών” που προαναφέρθηκαν. Τώρα, πόστο τοις εκατό των ακτινολόγων, και των άλλων γιατρών ξέρει να ανευρίσκει και να περιγράφει αυτά τα άλλα «ψάρια» είναι «αλλουνού παππά ευαγγέλιο» και αποφεύγω να το αναλύσω γιατί μπορεί να «πέσει και ξύλο».
Τι γράφει συνήθως το κείμενο του πορίσματος της MRI των ακτινοδιαγνωστών; Το σύνηθες κείμενο της MRI (“πόρισμα”) της πλειοψηφίας των ακτινοδιαγνωστών περιγράφει αδρά βλάβες δίσκων. Συνήθως, το κείμενο είναι Copy – Paste (αντιγραφή, σχεδόν το ίδιο σε όλους), πλήν σπανίων εξαιρέσεων μερικών ακτινολόγων που προφανώς έχουν γαϊδουρινή υπομονή και μεράκι. Οι ακτινολόγοι αποφεύγουν -άγνωστο γιατί- την αναγραφή των αρνητικών ευρημάτων (πχ «δεν παρατηρούνται όγκοι», ή «δεν παρατηρήθηκε έκθλιψη (= θραύση) δίσκου», κλπ). Δυστυχώς οι ακτινολόγοι ποτέ δεν περιγράφουν τί στάδιο είναι η δισκοκήλη, άν πιέζει ρίζα και ΠΟΥ, και άλλες λεπτομέρεις χρήσιμες. Συνεπώς το σύνηθες κείμενο «πορίσματος» MRI OMΣΣ είναι πρακτικά άχρηστο. ΔΕΝ βγάζεις κανένα συμπέρασμα. Και δυστυχώς, ενίοτε μας το στέλνουν οι ασθενείς με e-mail περιμένοντας την άποψή μας, χωρίς να στείλουν το DVD με τις ακτινογραφίες. Κούνια που τους κούναγε!!!
Εχει θεραπευτικές ιδιότητες η Μαγνητική Τομογραφία; Μη γελάτε! Ο Ελληνας έχει πολλά κουσούρια. Δύο από αυτά, αγνώστου αιτιολογίας, είναι η Καρκινοφοβία και η Εγχειρησιοφοβία. Μη τους πείς για καρκίνο ή εγχείρηση. Σαλτάρουν!!! Εχει παρατηρηθεί λοιπόν σε μερικούς ασθενεις, ότι με τη Μαγνητική Τομογραφία «τους περνάει ο πόνος», μάλλον γιά ψυχολογικούς λόγους επειδή ησυχάζουν που “δεν έχουν καρκίνο” !!! Είναι αστείο αλλά είναι αλήθεια!
Ευκαιρίας δοθείσης ένα ερώτημα: Θεραπεύεται η Κήλη Δίσκου Οσφύος; Η απάντηση είναι ΟΧΙ. Μερικά περιστατικά θέλουν επέμβαση (5%) και τα υπόλοιπα 95% θέλουν συντηρητική «παρηγορητική αγωγή». Το πρόβλημα είναι χρόνιο και με διακυμάνσεις και φυσικά κυρίως είναι προϊόν της γήρανσης. Οι εγχειρήσεις βασικά είναι η διαδερμική δισκεκτομή, η ανοικτή δισκεκτομή, η μικροδισκεκτομή, η δισκοπλαστική με τζέλ υπό έρευνα, και η σπονδυλοδεσία με βίδες. Η «παρηγορητική» συντηρητική θεραπεία είναι χρήσιμη ενίοτε και άχρηστη ενίοτε. Χρειάζεται, και μεγάλη γνώση και μεγάλη πείρα από τον Ορθοπεδικό και το νευροχειρουργό εαν χρειάζεται εγχείρηση, γιατί, και άσκοπες επεμβάσεις γίνονται αλλά και αντίθετα περιστατικά για εγχείρηση χάνουν το χρόνο τους με τσαρλατάνικες μεθόδους. Η σοβαρή συντηρητική αγωγή περιλαμβάνει χάπια αντιφλεγμονώδη, παυσίπονα, ενέσεις κορτιζόνης στή σπονδυλική στήλη, αδυνάτισμα, κολύμβηση, ζώνη οσφύος, χειροπρακτική κλπ. Αντίθετα, ο βελονισμός, η ομοιοπαθητική, η αρωματοθεραπεία, η ρεφλεξοθεραπεία, η μουσικοθεραπεία, η … σεξοθεραπεία, η προσευχή στους αγίους, κλπ ΔΕΝ είναι θεραπείες, αγγίζουν τα όρια του τσαρλατανισμού και είναι κατάλληλες για προσωπικότητες διαταραγμένες, κοινώς UFO. Ενίοτε παραδόξως είναι αποτελεσματικές μέσω αυθυποβολής ή απλώς συγχρονίζονται με τον χρόνο αναρρώσεως της κρίσεως, μέχρι να του περάσει μόνη της η κρίση. Είναι αυό που έλεγε ο αείμνηστος καθηγητής Κ. Γαρδίκας «Η γρίπη περνάει σε 7 μέρες, αλλά αν πάρεις φάρμακα περνάει σε μια εβδομάδα». ΑΥΤΑ περί μαγνητικής τομογραφίας και Κήλης Δίακου. Καλό καλοκαίρι.
Ο Δρ. Χαράλαμπος Γκούβας είναι Ορθοπεδικός Χειρουργός, διδάκτωρ του Πανεπιστημίου Αθηνών και συγγραφέας 26 βιβλίων.
