Το παρόν άρθρο δε διεκδικεί ουδεμία δάφνη πρωτοτυπίας. Για την ακρίβεια, δεν έχω την παραμικρή ιδέα πώς να οργανώσω σκόρπιες σκέψεις και κουβέντες που γκελάρουν προς οποιαδήποτε κατεύθυνση μέσα στο κεφάλι μου. Επομένως θα κάνω το πιο απλό, θα τ’αφήσω να βγουν όπως μου ‘ρχονται και θα προσπαθήσω να κρατήσω ένα στοιχειώδη ειρμό ώστε να δούμε αν μπορούμε να καταλήξουμε κάπου.
Το θέμα μας αυτή τη φορά είναι οι λεγόμενοι “Άνθρωποι του Πνεύματος” και η κυρίαρχη απορία εδώ και χρόνια ,γιατί δεν παίρνουν θέση για όσα (μας) συμβαίνουν. Ωραία ως εδώ. Τα’χετε διαβάσει, τα’χετε συζητήσει με τις παρέες σας και υποθέτω οτι όλοι έχετε λίγο-πολύ άποψη πάνω στο θέμα ώστε να βγάλουμε κάτι απ’αυτή τη ζύμωση. Επειδή όμως υπάρχουν ορισμένες ασάφειες πάνω στο ζήτημα, για να βάλουμε τα πράματα σε μια σειρά.
Ασάφεια πρώτη. Ποιούς περικλύει ο όρος “Άνθρωποι του Πνεύματος”;Είναι Ακαδημαικοί; Είναι Ποιητές; Μουσικοί; Εικαστικοί; Εκπρόσωποι του Κλήρου; Όλοι οι παραπάνω; Εδώ, όπως καταλαβαίνετε, αρχίζουν οι πρώτες διαφοροποιήσεις. Ο ένας απορρίπτει τους εκπροσώπους της Εκκλησίας (οποιασδήποτε) ως “ασύμβατους με το Δυτικό Πνεύμα”,ο άλλος αναγνωρίζει μόνο αυτούς. Ο Χ θεωρεί τους Ακαδημαικούς (και τους Πανεπιστημιακούς, γενικότερα) κρατικοδίαιτους, κομματικά συνδιαλεγόμενους, για να πούμε κομψά τα βύσματα και τα κομματόσκυλα, που δεν παράγουν σοβαρό επιστημονικό έργο, ο Ψ πιστεύει πως μέσα σε αντίξοες συνθήκες (οικονομικές, συνδικαλιστικές κλπ) βγάζουν νέους επιστήμονες που διαπρέπουν στα μήκη και τα πλάτη της υφηλίου. Κάποιος άλλος θα πει για τους καλλιτέχνες οτι είναι κλικαδόροι, οτι δε μπορούν να σταθούν σοβαρά στον παγκόσμιο καλλιτεχνικό στίβο και περιφέρουν την αυτάρεσκη μετριότητά τους εντός της Ελλαδίτσας ενώ διεθνώς δεν πιάνουν μια.
Πάρα πολλές οι γνώμες, δυσδιάκριτα τα όρια. Χάριν Οικονομίας, ας κάνουμε την παραδοχή οτι παντού υπάρχουν οι καλοί και οι κακοί και οτι ο κόσμος έχει το κριτήριο να σέβεται ορισμένα άτομα ακόμα κι αν δε συμφωνεί πάντα μαζί τους.
Και ερχόμαστε κάπως έτσι στη δεύτερη ασάφεια. Είναι σίγουρο πως μπορούμε να αποδεχτούμε με τη δέουσα ωριμότητα απόψεις με τις οποίες δε συμφωνούμε; Και μη βιαστεί κανείς ν’ απαντήσει καταφατικά γιατί αίφνης θα σας θυμίσω ένα περιστατικό που πραγματικά με κάνει να πονάω και να ντρέπομαι ως σήμερα. Θυμάστε τι επίθεση είχε δεχτεί η ΚΥΡΙΑ Δημουλά όταν διατύπωσε δημόσια μια άποψη που θεωρήθηκε ρατσιστική για τους μετανάστες; Κομματικά τρολ τη διέσυραν στο Διαδίκτυο αλλά και <<σοβαροί>> δημοσιογράφοι σε εφημερίδες και ραδιόφωνα. Και άντε να δεχτώ πως η δήλωση ήταν ατυχής (αν και η ΚΥΡΙΑ Δημουλά νομίζω διευκρίνησε πως κάτι άλλο ήθελε να τονίσει και απλά εκφράστηκε λάθος με αποτέλεσμα κάποιοι άνθρωποι να έρθουν σε δύσκολη θέση).Μας είναι τόσο δύσκολο να δικαιολογήσουμε μια γυναίκα που θα μπορούσε να είναι η μάνα μας ή η γιαγιά μας ,αστικής παιδείας και τρόπων επειδή η δική μας θεώρηση των πραγμάτων είναι διαφορετική;
Άλλος θεωρεί το Ράμφο κορυφή της σύγχρονης διανόησης, άλλος όχι. Γι αυτό υπάρχουν τα επιχειρήματα και ο διάλογος, για να λύνονται αυτά τα ζητήματα όμορφα και πολιτισμένα. Γιατί διαφορετικά βρισκόμαστε να κατρακυλάμε γοργά προς το σημείο που ποικιλλόχρωμα τρολ και Φαήλοι βρίζουν το κομμούνι το Θεοδωράκη γιατί αντιμάχεται το νεοφιλελευθερισμό και ξεπουλημένο φασίστα το Σαββόπουλο επειδή γουστάρει Καλομοίρες και Πάολες και δε βρίζει νυχθημερόν τα Μνημόνια και φασίστα πάλι το Θεοδωράκη (!) γιατί μιλά για ξεπούλημα της Πατρίδας. Τι είπατε; Φτάσαμε είδη σ’αυτό το σημείο; Έκτακτα…
Ασάφεια τρίτη. Αν και είμαστε μικρή χώρα και πάνω κάτω γνωρίζουμε ο ένας τον άλλον, για κάποιον περίεργο λόγο ταυτίζουμε το έργο με την προσωπικότητα του δημιουργού.
Ένα κείμενο που διάβασα πριν κάμποσο καιρό μου θύμισε μια φράση της Γ. Στάιν. Οι μικροί συγγραφείς έχουν ακριβώς τα ίδια βάσανα και τις ίδιες αγωνίες με τους μεγάλους. Μόνο που είναι μικροί .Πόσοι και πόσοι διανοούμενοι, εξαίρετοι στο πεδίο τους δεν είχαν (και έχουν) χαρακτήρα μικρών ανθρώπων;An κάποιος, για παράδειγμα, είναι κορυφαίος μουσικός, αυτό σημαίνει αυτόματα πως μπορεί να αντιληφθεί τους Δαίδαλους της πολιτικής; Ή, αντίστροφα, αν κάποιος είναι ορκισμένος ναζί, αυτό σημαίνει πως δε μπορεί να ζωγραφίσει;
Αν σου έλεγε κάποιος που δεν ξέρει να οδηγεί <<Πάμε μια βόλτα με το αυτοκίνητο>> θα πήγαινες μόνο και μόνο γιατί έχει ωραία φωνή; Γιατί λοιπόν ως πολίτες δε μπορούμε να κάνουμε τον απλούστατο αυτό διαχωρισμό ώστε και τα έργα της διανοίας να απολαμβάνουμε και να μην παρασυρόμαστε (και κατά συνέπεια, να απογοητευόμαστε) απο ανθρώπους που κατά τ’άλλα συμπαθούμε και θαυμάζουμε;
Ασάφεια τέταρτη. Ωραία, να βγουν και να πουν τα πάντα αυτοί οι πνευματικοί μας Ταγοί.
Το ζητάμε σύσσωμο το πλήθος. Θα μπορούσε μήπως κάποιος να μας απαντήσει, πού ακριβώς να βγούνε να τα πουν; Εμείς που διψάμε και κοπτόμεθα για τη Σοφία και τη Γνώση τους, ποιο Βήμα τους έχουμε διασφαλίσει; Τις εκπομπές (Δια)Λόγου και Πολιτισμού που παρακολουθούμε στην τηλεόραση; Που αν δεν ήταν και η ΕΡΤ με τα χίλια προβλήματά της, το πιο κοντινό σε επίπεδο άνω του πιθηκανθρώπου θα ήταν δέκα μεθυσμένοι και δεκαπέντε ξέκωλα να χαριεντίζονται σε μια τάβλα, συνοδεία μπουζουκιού και κάμερας; Και πάλι, ποιος τις βλέπει αυτές τις εκπομπές; Κανείς .Στο ραδιόφωνο η κατάσταση είναι πολύ διαφορετική; Όχι. Στο ίντερνετ; Άστα να πάνε.
Και ας μη το πάμε το πράμα πιο πίσω, στα καταραμένα χρόνια του Σημιτιστάν και της εκσυγχρονιστικής γκλαμουριάς, που ξέσπασε τόσο έντονα η φίμωση οποιασδήποτε παρεκκλίνουσας φωνής μέσω της απαξίωσης και του δημόσιου χλευασμού. Αφού ξεφτιλίσαμε και απομονώσαμε τις ”Κεραίες της Εποχής μας”(που λέει και η εκπομπή),τώρα δήθεν ψάχνουμε να τους ακούσουμε; Καλή μας επιτυχία στο ψάξιμο! Ας αρχίσουμε απ’τα σκυλάδικα, που γνωρίζουμε και τα κατατόπια…
Και κάπως έτσι πάμε και στο νούμερο πέντε. Όπου μάλλον δεν πρόκειται τόσο για αντίφαση, όσο για διαπίστωση. Επειδή το θέμα το ανοίξαμε αρκετά ώστε να το δούμε όσο καλύτερα γίνεται, ας το μαζέψουμε στο αρχικό μέγεθος της ερώτησης. Προφανώς, όταν μιλάμε για διανοούμενους, το μυαλό μας πηγαίνει αυτόματα σε διαπρύσιους κήρυκες της Αντίστασης έναντι αυτού που μας καταδυναστεύει. Θες να το πεις ΕΕ; ΔΝΤ; Μνημόνιο; Σόιμπλε; Κυβέρνηση; Διάλεξε και πάρε. Τι ακριβώς θέλουμε; Να βγει μπροστά ο Μίκης και ο Πάμπλο Νερούδα, να πουν δυο λόγια και να ξεκινήσει η Εξέγερση; Ε,λοιπόν ,σας έχω νέα. Ο Θεοδωράκης μίλησε. Και όχι μόνο μια φορά. Και όχι μόνο αυτός. Πλήθος, σε Ελλάδα και εξωτερικό. Και όχι μόνο μέσω έργου ή με συμβολισμούς. Όλα αυτά που “λαχταράμε”να ακούσουμε έχουν ειπωθεί με λόγια σταράτα. Και είναι εύκολο να βρεθούν. Μια συνέντευξη σ’αυτή την εφημερίδα, μια στην άλλη, ένα άρθρο-άποψη στο διαδίκτυο, μια επιστημονική εργασία διανεμημένη δωρεάν, τα πάντα έχουν γραφεί και ειπωθεί. Αλλά εμείς δεν είδαμε τίποτα. Δεν ακούσαμε τίποτα. Δεν καταλάβαμε τίποτα.
Το οποίο σημαίνει δυο πράγματα. Ή είμαστε τόσο, μα τόσο βλάκες ή το’χουμε πάρει απόφαση ότι δε θα κάνουμε απολύτως καμία εξέγερση. Είτε είμαστε απογοητευμένοι, είτε φοβισμένοι, είτε θεωρούμε πως δεν έφτασε η ώρα, η ουσία είναι η ίδια. Έχουμε πάρει τις αποφάσεις μας και στρουθοκαμηλίζουμε.
Οπότε, τι μπορούμε να κάνουμε; Υποθέτω πως το βασικό είναι να παραδεχτούμε την αλήθεια κι εν συνεχεία ν’αντιληφθούμε τις πραγματικές διαστάσεις του θέματος. Ότι δηλαδή όλα αρχίζουν (και πρέπει να αρχίζουν) απο μας. Ας δουλέψουμε με τον εαυτό μας, αξιοποιώντας εσωτερικά και εξωτερικά ερεθίσματα, να καταφέρουμε να εκτιμάμε και να εμπνεόμαστε απ’το έργο προικισμένων ανθρώπων, χωρίς όμως να ξεπερνάμε τα όρια. Αν γίνουν όλα αυτά, αργά ή γρήγορα ο δρόμος θα ανοιχτεί μπροστά μας. Με λίγη παραπάνω εμπιστοσύνη στις δυνατότητές μας κάτι θα καταφέρουμε.
ΥΓ ) Να πούμε και δυο κουβέντες για το θέμα των τηλεοπτικών αδειών, με την ελπίδα να μη χρειαστεί να επανέλθουμε.
Τώρα που κατακάθεται ο κουρνιαχτός, ακούω διάφορους να κόπτονται για τις δουλειές που χάνονται, για τις οικογένειες που θα πεινάσουν κλπ. Γιατί κανείς δε μιλά για τις θέσεις που ανοίγουν και τις οικογένειες που θα φαν ψωμάκι; Εξάλλου, με θεματικά και περιφερειακά κανάλια πάνω κάτω οι θέσεις εργασίας είναι ίδιες. Επίσης, πόσοι “ευαισθητοποιημένοι συνάδελφοι” συμπαραστάθηκαν στους εργαζόμενους του ALTER και της ΕΡΤ;
Τέλος πάντων, μιας και συλλογιζόμαστε και τις δύσκολες συνθήκες που βιώνουμε, σκεφτείτε λίγο πόσοι άνθρωποι μπορούν να αλλάξουν επαγγελματικό αντικείμενο και να μεταπηδήσουν στο χώρο της τηλεόρασης. Πόσοι άνεργοι ναυτικοί, τώρα, που με απόφαση δικαστηρίου, τα καράβια ταξιδεύουν μόνα τους! Τι καλή τύχη γι αυτόν τον κόσμο!
Για να τελειώνουμε πάντως, τόσα χρόνια ΚΑΙ στα κανάλια που κλείνουν ακούστηκαν τόσα ψέματα, σπιλώθηκαν τόσοι επαγγελματικοί κλάδοι, ακόμα και μεταξύ του υπάρχοντος προσωπικού γίνονταν μειώσεις μισθών, απολύσεις (αθρόες) και δεν αντέδρασε κανείς τους. Όχι να ψελλίσουν ,να φωνάξουν. Όταν ακούγονταν όλα τα τέρατα εναντίον του Ελληνικού Λαού δε βρέθηκε ένας άνθρωπος εκεί μέσα να τραβήξει μια πρίζα. Να κάψει μια ασφάλεια, να ακουστεί ένα ψέμα λιγότερο. Και ας πει πως ήταν ατύχημα. Όλοι ήξεραν και θεωρούσαν πως είναι υπεράνω. Δε μίλησαν ποτέ! Ούτε τώρα!
Δε θέλω να εικάσω γιατί συνέβη αυτό, ούτε με νοιάζει πλέον και βαριέμαι να γράψω για χιλιοστή φορά τα σοφά λόγια του Μπρεχτ. Απλά λυπάμαι αλλά απ’αυτή τη στήλη δε θα χυθεί ούτε δάκρυ για δαύτους. Καλά να περνάτε
